Kazerne Dossin – Memoriaal, Museum en Documentatiecentrum over Holocaust en Mensenrechten

De beruchte ‘Kazerne Dossin’ ontstond in het midden van de 18de eeuw als infanteriekazerne van het Oostenrijkse bestuur. Het complex droeg toen de naam Hof van Habsburg. Tot aan de Tweede Wereldoorlog bleef ze functioneren als legerkazerne. Van juli 1942 tot en met de bevrijding in 1944 fungeerde het als SS-Sammellager (‘verzamelkamp’) voor Joden en Roma. Vrijwillig aangemelde en gearresteerde Joden – mannen, vrouwen en kinderen – werden in de kazerne opgesloten in afwachting van hun deportatie. Het dagelijkse leven, het harde kampregime en het geweld van de bewakers werd in vele geschiedkundige en autobiografische werken beschreven. Gedurende de bezetting vertrokken vanuit Mechelen 28 transporten (waarvan één zgn. ‘Z-transport’ met Roma), in totaal meer dan 25844 personen, naar Auschwitz-Birkenau. De overgrote meerderheid overleefde de kampen niet. Tussen 1945 en 1975 werden de gebouwen opnieuw gebruikt door het Belgisch leger. Na enkele jaren leegstand werd het met afbraak bedreigde complex in de jaren ’80 opgedeeld in appartementen. Onder impuls van de Vereniging van de Joodse Weggevoerden in België en het Centraal Israëlitisch Consistorie van België, en met de steun van de Vlaamse regering, de Provincie Antwerpen en de stad Mechelen kon een gedeelte gereserveerd worden, met de bedoeling er een museum in onder te brengen over de sinistere functie van de kazerne tijdens de bezetting. Het Joods Museum van Deportatie en Verzet – dat ook een documentatiecentrum werd –opende de deuren in 1995. Begin jaren 2000 werd een plan voor een nieuw en meer uitgebreid museum goedgekeurd door de Vlaamse regering. De eerste steen voor de vernieuwde museumsite werd gelegd in 2010. Het nieuwe museum, een ontwerp van de Vlaamse architect Bob Van Reeth, opende eind november 2012. Het complex is vandaag opgedeeld in een memoriaal (ondergebracht in de ruimtes van het oude museum), een museum en een documentatiecentrum.