Rechtbank van eerste aanleg

De oprichting van rechtbanken van eerste aanleg in 1800 is het resultaat van de gerechtelijke reorganisatie als gevolg van de grondwet van 22 frimaire jaar VIII. Vandaag telt België 28 dergelijke rechtbanken. De rechtbank van eerste aanleg valt uiteen in vier afdelingen. De burgerlijke rechtbank is bevoegd voor o.a. burgerlijke geschillen (over bedragen groter dan 1860 euro), geschillen inzake afstamming, echtscheiding, erfenissen, inzake intellectuele eigendomsrechten, ... Ze behandelt het beroep tegen (bepaalde) vonnissen van de vrederechter en politierechtbank. We vermelden ook de procedure in “kort geding”. De correctionele rechtbank spreekt zich uit over wanbedrijven (o.a. diefstal, fraude, slagen en verwondingen, zedenmisdrijven) en gecorrectionaliseerde misdaden, en behandelt het beroep tegen strafvonnissen van de politierechtbank. De jeugdrechtbank (opgericht in 1966) heeft allerlei bevoegdheden inzake minderjarigen die strafbare feiten hebben gepleegd, in een problematische opvoedingssituatie verkeren, bescherming vereisen, ... Ten slotte vermelden we nog de in totaal zes strafuitvoeringsrechtbanken (opgericht in 2007). Tegen beslissingen van de rechtbanken van eerste aanleg kan beroep worden aangetekend bij het Hof van Beroep. Gezien het algemene takenpakket zijn de archieven van deze rechtbanken van groot belang voor de onderzoeker. Tot de essentiële, algemene bronnenreeksen van de burgerlijke rechtbank behoren o.a. de rollen, besluiten of conclusies, reeksen processen-verbaal (vb. van getuigenverhoren gehouden buiten of tijdens de zitting, van plaatsbezoeken, …), verslagen van zittingen en vonnissen geveld in openbare zitting. We vermelden ook de vonnissen en bevelschriften op verzoek (vb. inzake naamswijziging, pro Deo rechtspleging, homologatie van akten van bekendheid, processen-verbaal van familieraden, …). Betreffende de correctionele rechtbank noteren we o.a. de dossiers van rechtspleging en de dossiers waarin een buitenvervolgingstelling of ontslag van onderzoek werd bevolen. Ten slotte wijzen we nog op de buitengerechtelijke functie van de rechtbanken, waardoor deze archieven ook o.a registers van ter griffie neergelegde stukken (vb. dubbels van registers van burgerlijke stand of repertoria van notarissen, deskundigenverslagen, …), registers van verklaringen van verwerping van nalatenschap, … enzoverder kunnen bevatten.