Provincies

De huidige opdeling van België in provincies gaat terug tot de Franse periode, toen de Zuidelijke Nederlanden in negen departementen opgedeeld waren (decreet van 14 fructidor jaar III). Met de splitsing van de provincie Brabant telt België sinds 1995 tien provincies. De Provinciewet van 1836 bleef voor bijna anderhalve eeuw het wettelijk kader. De staatshervormingen van 1970 en 1980 hadden ook gevolgen voor de provincies, die ontsnapten aan afschaffing maar vrij grondig werden hervormd (wet van 6 juli 1987). Op 1 januari 2002 werden de gewesten bevoegd voor de organieke wetgeving van de provincies, en sindsdien traden zowel langs Vlaamse als Waalse kant provinciedecreten in voege. Aan het hoofd van de provincie staat de gouverneur. Hij of zij wordt bijgestaan door een bestendige deputatie (vandaag ‘deputatie’ in Vlaanderen, ‘collège provincial’ in Wallonië) gekozen uit de provincieraad. De taken van de provincie werden in de Provinciewet vrij vaag omschreven. In de praktijk oefen(d)en de deputatie en de gouverneur vooral toezicht uit op de ondergeschikte besturen zoals o.a. gemeentes, OCMW’s en kerkfabrieken. De provincie kan eveneens allerhande instellingen oprichten (zoals scholen). De gouverneur staat in voor het bewaren van de rust, openbare orde en veiligheid, en kan daarom beschikken over de rijkswacht (sinds 1998 over de federale politie). Deze taken en bevoegdheden hebben als gevolg dat we in de provinciale archieven stukken vinden over een brede waaier aan onderwerpen zoals openbare werken, volksgezondheid, financiën van de gemeentes en lokale instellingen, verkiezingen, provinciaal onderwijs, openbare orde, … Algemene bronnen zijn o.a. notulen van vergaderingen maar ook het (uitgegeven) Bestuursmemoriaal waarin de besluiten, omzendbrieven, reglementen, … van de provinciale organen worden opgenomen. Relevant voor deze gids zijn de stukken die voortvloeien uit de organisatie van en het toezicht op de erkende erediensten (o.a. begrotingen, rekeningen, aanstelling en huisvesting van rabbijnen, werken aan synagogen, …). Provinciearchieven bevatten eveneens documenten met betrekking tot het gevoerde beleid tijdens de Tweede Wereldoorlog, waaronder ook stukken over de anti-Joodse verordeningen, de registratie van Joden, deportaties, spoliatie, …