Związek Patriotów Polskich w ZSRR
- Union of Polish Patriots in the USSR
Extent and Medium
2335 files
Scope and Content
Most important for the subject of interest here are the files of the Komitet Organizacyjny Żydów Polskich (Polish Jews’ Organizational Committee) affiliated to the ZPP from the years 1944-1945, which include minutes of meetings and conferences, documents concerning Jewish writers, biographies and profiles of activists, and information on the situation of the Jews in the USSR
Archivist Note
Entry selected by Michał Czajka from the book by Alina Skibińska, "Guide to the Sources on the Holocaust in Occupied Poland""
Rules and Conventions
EHRI Guidelines for Description v.1.0
Związek Patriotów Polskich w ZSRR
Extent and Medium
2335 files
Creator(s)
Biographical History
Na przełomie 1942 i 1943 roku niezrzeszeni i rozrzuceni dotąd po różnych częściach Związku Radzieckiego działacze komunistyczni i lewicowi zaczęli uaktywniać się i kontaktować między sobą. W toku tych działań wyłoniła się koncepcja utworzenia centralnej organizacji, jednoczącej osoby narodowości polskiej, rozsiane na terytorium Związku Radzieckiego. Po uzyskaniu akceptacji władz radzieckich, utworzono Komitet Organizacyjny Związku Patriotów Polskich w ZSRR. Podczas I Zjazdu (9-10 czerwca 1943r.) uchwalono program i podjęto uchwały w kwestiach organizacyjnych. I tak naczelną władzą Związku był zjazd, a w okresach międzyzjazdowych ? Zarząd Główny, który wyłaniał jako organ kierowniczy ? Prezydium Zarządu Głównego. Centralnym aparatem wykonawczym Zarządu Głównego kierował sekretarz generalny, podlegały mu poszczególne wydziały i biura, których liczba i kompetencje rzeczowe ulegały częstym zmianom. Najważniejszymi były: Wydział Ogólny, Wydział Organizacyjny, Biuro Prawne, Wydział Krajowy, Biuro Badań Ekonomicznych, Wydział Opieki Społecznej, Wydział Poszukiwania Rodzin, Wydział Kultury i Oświaty, Wydział Prasy i Informacji, Komitet Organizacyjny Żydów Polskich w ZSRR, Wydział Finansowy, Wydział Korespondencyjny, Wydział Historyczny, Wydział Wojskowy. W terenie najniższą jednostką organizacyjną było koło, podlegające zarządowi rejonowemu, ten z kolei podlegał zarządowi obwodowemu; niekiedy tworzono jeszcze zarządy republikańskie. Przy strukturach terenowych funkcjonowały m.in. komisje opieki społecznej (z zadaniem niesienia ludności polskiej pomocy materialnej), komisje kulturalno-oświatowe. Powstała rozbudowana sieć placówek szkolnych, przedszkoli i domów dziecka. Koordynowano akcję ewakuacji ludności polskiej. Decyzja o likwidacji Związku podjęta została 10 sierpnia 1946r., w tym celu powołana została Komisja Likwidacyjna, która po raz ostatni obradowała 5 grudnia 1946r.
Scope and Content
Władze naczelne. Zarząd Główny-Plenum: statut, protokóły posiedzeń, I zjazd ZPP, deklaracje, regulamin, instrukcje, rezolucje, projekty dokumentów ideowo-programowych KRN, PKN, Tymczasowego Rządu Ludowego, protokoły posiedzeń Plenum ZG, protokół z zebrania pracowników, 1943-1944, sygn. 1-4, 2266-2273; Prezydium Zarządu Głównego: protokóły posiedzeń, organizacja ZPP, opcja, przesiedlanie i repatriacja ludności polskiej w ZSRR, 1943-1946, sygn. 5-25, 2274-2277; Komisja dla spraw organizacji Polskiego Komitetu Narodowego: protokoły, 1943-1944, sygn. 2278; (Wydział) Kancelaria Ogólna: druki, formularze, zarządzenia personalne, umowy z ZSRR, 1944- 1946, sygn. 26-27, 2279-2285; Wydział Administracyjny: druki i formularze, 1944, sygn. 28; Wydział Korespondencyjny: korespondencja z władzami ZSRR i organizacjami terenowymi, 1943-1947, sygn. 2286-2296; Wydział Organizacyjny: sprawozdania i protokóły oddziałów terenowych, stan organizacyjny ZPP, zaświadczenia dla członków, 1943-1947, sygn. 29-188, 2298-2300; Wydział Personalny: sprawy pracowników ZPP, 1943-1946, sygn. 189-347, 2301-2311, 2335; Wydział Finansowy: sprawy rozliczeń ZPP, delegacji Polskiej w Polsko ?Radzieckiej Komisji Mieszanej do spraw Repatriacji , redakcji ?Wolnej Polski? i agencji ?Polpress?, 1943-1946, sygn. 348-598, 2297; Wydział Wojskowy: zaopatrzenie Armii Polskiej w ZSRR i oddziałów partyzanckich w Polsce, rekrutacja do wojska, wykazy poległych, pomoc dla rodzin wojskowych i inwalidów, budżety i organizacja PKWN i jego przedstawicielstwa, 1943-1946, sygn. 599-706, 2313; Wydział (Kultury) Kulturalno- Oświatowy: praca kulturalno ?oświatowa wśród ludności polskiej i jej nastroje, szkolnictwo, 1943-1946, sygn. 707-752, 2320; Wydział Opieki Społecznej: sprawozdania zarządów terenowych ZPP i komisji opieki społecznej, 1943-1946, inwentarz książkowy: sygn. 753-846, 2312; Wydział Krajowy: polityka niemiecka w Polsce, ruch oporu, 1944, sygn. 2314-2315; Wydział Wydawniczy: personel, odznaczenia partyzantów, 1944, sygn. 2316; Wydział Informacji i Prasy: prasa o sprawach polskich, 1942-1944, sygn. 2317-2318; Wydział Szkolny i Oświatowy: opieka nad dziećmi, 1943-1946, sygn. 2319; Wydział Poszukiwania Rodzin: spisy poszukiwanych, 1944, 1945, sygn. 847-848; Biuro Prawne: interwencje na rzecz osób aresztowanych przez władze radzieckie, 1944, sygn. 849; Biuro Badań Ekonomicznych (Gospodarczych): położenie ludności w GG , wytyczne do reformy rolnej, 1944, sygn. 850, 2321-2322; Wydział Historyczny: biuletyny, wystawy, wspomnienia oraz opinie o poszczególnych osobach, 1943-1946, sygn.851-873; Komisja Likwidacyjna, 1944-1947, sygn. 2324; Organizacje terenowe ZPP w poszczególnych republikach, obwodach, rejonach i miejscowościach: organizacja, działalność, położenie ludności, repatriacja ? sprawozdania, okólniki, protokóły, zestawienia, biuletyny, rezolucje, spisy, zaświadczenia, pokwitowania, 1942-1946, sygn. 874-1976, 2325-2328; Albumy, fotografie, klisze fotograficzne, gazetki ścienne, czasopismo ?Wolna Polska?: położenie ludności, działalność ZPP, tworzenie i walki Armii Polskiej w ZSRR, sytuacja w Polsce, 1943-1946, sygn. 1977-2265. Varia: odezwy wydane w ZSRR i Palestynie, informacje A. Disterło o Polakach w ZSRR, 1942-1944, sygn. 2323, 2333; Organizacja Młodych Patriotów przy ZPP w ZSRR: statut, uchwała, 1944, 1946, sygn. 2329; Komitet Organizacyjny Żydów Polskich przy ZPP: narada, działalność pisarzy żydowskich, 1944, 1945, sygn. 2330-2332; Związek Patriotów Polskich w Palestynie: działalność, 1944-1946, sygn. 2334.
Archivist Note
Selected by Krzysztof Tyszka from the database szukajwarchiwach.pl
Rules and Conventions
EHRI Guidelines for Description v.1.0