Archief van de Inspectie voor de Repatrieeringswerkzaamheden te Amsterdam (Centraal Station en Westerdoksdijk)

Inleiding

Oprichting en opheffing

Op 1 juni 1945 startte de repatriëring door het Nederlandse Rode Kruis van de Nederlandse burgers die vrijwillig dan wel onvrijwillig tijdens de oorlog naar het buitenland waren vertrokken en die zich na afloop van de oorlog in kampen of burgerkwartieren aan de oost- en zuidgrens van Nederland bevonden. De repatriëring van deze personen verliep voor een groot deel via Amsterdam. Om alles in goede banen te leiden, stelden de Burgemeester en Wethouders van Amsterdam op 18 mei 1945 de Dienst Inspectie voor de Repatrieering in die de grote groepen repatrianten opving en doorgeleidde naar een verblijfplaats in Amsterdam of verder. De Inspectie zou bestaan tot 1 december 1945. Met ingang van die datum werd de Inspectie opgeheven. Na die datum bleven er nog twee personen op het Centraal Station aanwezig om de nog nadruppelende gerepatrieerden op te vangen. Met ingang van 1 januari 1946 werd de Inspectie geliquideerd. De lopende werkzaamheden werden vanaf 1 januari overgenomen door het Districtsbureau voor de Verzorging der Oorlogsslachtoffers Amsterdam. De Inspectie voor de Repatrieering bestond uit a) een ontvangstcentrum bij het Centraal Station, waaronder ook de ontvangstpost in het Tuindorp Watergraafsmeer en de telefoon- en ordonnansposten in verschillende delen van de stad vielen en b) een Administratief Bureau dat weer was onderverdeeld in verschillende onderafdelingen. Naast de Inspectie voor de Repatriering waren ook de volgende organisaties aanwezig op het Centraal Station: 1) Ontvangst en voeding - Centrale Dienst voor Levensmiddelen; de U.V.V.; de afdeling Amsterdam van het Nederlandse Rode Kruis 2) Registratie van alle repatrianten - Vakhoofden van de Luchtbeschermingsdienst 3) Registratie van vreemdelingen - Vreemdelingenpolitie 4) Geneeskundig onderzoek - Geneeskundige en Gezondheidsdienst 5) Politiek onderzoek - Vertegenwoordigers oud-illegale partijen 6) Inschrijving Bevolkingsregister - Bevolkingsregister 7) Inschrijving Gemeentelijk Arbeidsbureau - Gewestelijk Arbeidsbureau 8) Inschrijving Sociale Zaken - Gemeentelijk Bureau voor Sociale Zaken 9) Uitreiking distributiebescheiden - Gemeentelijke Distributiedienst; Nederlands Volksherstel 10) Onderbrenging daklozen en berichtgeving - Gemeentelijke Evacuatiedienst 11) Vervoer - Kleine Benzine Commissie

Taak van de Inspectie

De taak van de inspectie was het coördineren van de ontvangst en opvang van de gerepatrieerden gedurende 7 dagen na aankomst in Amsterdam. Bij aankomst werd als eerste een onderscheid gemaakt tussen Nederlanders en vreemdelingen. Vreemdelingen werden naar een apart loket gedirigeerd. De Nederlanders werden vervolgens gesplitst in Amsterdammers en de niet-Amsterdammers die nog verder moesten reizen. Vervolgens werd er geselecteerd op repatrianten die vrijwillig of onvrijwillig naar het buitenland waren gegaan. Bij Onvrijwillig kreeg men een O op de registratiekaart bij Vrijwillig een V. Daarnaast kregen de repatrianten die geen adres meer hadden binnen de gemeente Amsterdam (zij moesten voor hun vertrek naar het buitenland domicilie te Amsterdam hebben) op hun registratiekaart een D (dakloos). Zij werden in eerste instantie ondergebracht bij particulieren (door bemiddeling van wijkhoofden van de luchtbeschermingsdienst), toen dat niet meer mogelijk bleek te zijn werden ze ondergebracht in de Jeugdhotels 'de Laurier', de 'Stadsdoelen' en het Manneninternaat. Na de 7 dagen werden de repatrianten welke dan nog dakloos waren overdragen aan Stichting Volksherstel (archiefblok 1624) die voor verdere huisvesting van deze groep repatrianten zorg droeg. De registratiegegevens werden doorgegeven aan het Bureau Evacuerings-, Repatrieerings- en Verzorging van Oorlogslachtofferszaken van het Militair Gezag. De Inspectie voor de Repatrieeringswerkzaamheden lichtte ook nabestaanden in over overleden familieleden en beantwoordde vragen van mensen aan de hand van de door de Inspectie opgestelde cartotheek

Geraadpleegde bronnen

Inv.nr. 7 en 23 uit dit archief