Fund 5. Delegate of the Commissariat for Jewish Questions and the Skopje Jewish Community - Skopje (1915-1947)
- Фонд 5. Делегат на Комесарството за еврејски прашања и скопска еврејска општина – Скопје (1915-1947)
- Fond 5. Delegat na Komesarstvoto za evrejski prasanja i skopskata evrejska opstina (1915-1947)
Extent and Medium
12 books, 10 boxes, analytical inventory with 1.310 archival units, 10.393 paper sheets, scientific-informative typed material on 107 paper sheets
Biographical History
The earliest archival data about the existence of the Jewish Community in Skopje comes from the letter sent by the Metropolitan Neophyte, to the President of the Jewish community in Skopje, Eliezer Navarro about the formation of the Red Cross on December 8th, in 1915.
The document on the "Rules of the Jewish Religion of the Jewish Community in Skopje", adopted in 1936, provides information on the organization of the Jewish Community as an independent institutional body. The document informs that its nature is accomplished by managing the religious-administrative, cultural and charitable institutions, as well as religious property, both movable and immovable. The function of the Jewish Community in Skopje is realized through uniting and educating all Jews individuals and families, in Skopje through the synagogal activities and school programs.
During the Second World War, the Skopje Jewish Community, continued to exist in changed conditions, imposed by the laws of fascist Bulgaria. In August 1942, the Commissariat for Jewish Questions was constituted within the Ministry of Internal Affairs and Public Health in Sofia. With this, the Jewish Community was subordinated to the Commissariat.
In parallel with the establishment of the Commissariat, the Council of Ministers adopted the "Rules on the Organization and Management of the Jewish Communities." The Jewish Community's administration was consisted of: a delegate, a president and four to six members appointed by the delegate. Also, Jewish associations and foundations ceased to exist.
After the liberation, a constitutive session of the Macedonian-Jewish National Liberation Committee was held on December 26th, 1944 in Skopje. The renewed Jewish Community in Skopje dealt with the problems of helping the Jews who survived the Holocaust, solving their housing and social needs, restoring the synagogue, as well as identifying the number of victims in the Holocaust in Macedonia.
Archival History
Material was created by the Jewish Community in Skopje.
The Fund was formed by the State Archive of the Republic of Macedonia - Department Skopje
Scope and Content
• Rules for organization and work of the Skopje Jewish Club founded in 1920 (1923)
• Diplomas (charters) in Jewish language
• Ordinances for organization of the Jewish community in Skopje (1936)
• Directions for evaluation of the real estate belonging to the persons of Jewish origin and taxation of their property (1941)
• Commentary on the Law for Protection of the Nation (Sofia, 1941)
• Law on one-time taxation on the property belonging to persons of Jewish origin (1941)
• List of persons of Jewish origin who own deposits and shares in the Skopje Export Bank (1941)
• List of Decisions and Laws issued by the Bulgarian fascist government against persons of Jewish origin (1941-1942)
• Proclamation of the Macedonian Communist Party for organizing an uprising against the occupier (1941)
• Order for obedience of the legal regulations regarding the freedom of movement of persons of Jewish origin, issued by the Office of the Jewish Community in Skopje (1942)
• Book of regulations on the organization and management of Jewish communities according the Order by the Council of Ministers, from August 29, 1942
• Order for appointment of a Delegate of the Commissariat for Jewish Questions, in accordance with the Order by the Council of Ministers (1942)
• List of poor people of Jewish origin (1942)
• Laws and Orders regulating the Jewish question, published in the "State Gazette" in Sofia (1942)
• Act issued by the Bulgarian Council of Ministers concerning the confiscation of the immovable property of the persons of Jewish origin, that left the borders of the state (1943)
• Order for liquidation of the property owned by persons of Jewish origin, that left the borders of the state (1943)
• Decision by which certain persons of Jewish origin are allowed to obtain a passport and leave the state (1943)
• Notice on the renewal of the Jewish community in Skopje (1944)
• Meeting of the Holocaust Survivors, on December 20, 1944 (1944)
• Data about the evaluation of the confiscated property of the persons of Jewish origin (1945)
• Report on establishing a Board to provide help the Jews from Yugoslavia, based in Belgrade and a recommendation a Committee to help the Jews in Macedonia to be formed (1945)
• List of the Jews at the Jewish Community in Skopje (1945)
• Articles from the Meetings of the Jewish Youth Cultural Society, held in October 1945 (1945)
• Act to the Investigation Commission (1945)
• Act from the Department for the Protection of the People issued by the Jewish Community in Bitola, regarding the persons who organized and committed the crimes against the Jews (1945)
• Record from meeting of the Administration of the Jewish Community in Skopje, held on April 25, 1946 (1946)
• A document confirming that the Jews on the list, in March 1943 were forcibly taken to Germany and for which there is no later information (1947)
• Order for fixing and forming the budget of Jewish communities, issued by the Council of Ministers (1942)
• Directions for preparing a budget for 1942, sent to the synagogue in Skopje (1942)
• Report lists confirming the submission of funds to the account 544 Fund for community, obtained from the sale of the property by persons of Jewish origin (1943)
• Reports about the collected money from the Jews who were assembled in the camp in Skopje (1943)
• Register of 161 persons of Jewish origin (1942)
• Badges for the Jews and a list of issued badges (1941)
• Cartons for marking Jewish homes (1941)
• Coupons for supplying the Jews with bread (1943)
• Lists of members of the Jewish families who lived in cities in Macedonia and Serbia
• List of persons of Jewish origin owners of radio equipment
• Request from Petar Gabrovski, Minister of Internal Affairs and Public Health, sent to the Council of Ministers to issue an order to the Commissariat for Jewish Questions to carry out the deportation of the Jews from Macedonia and Thrace (1943)
• Agreement for deportation of 20,000 Jews to the German-Easter regions, signed between Alexander Belev (1943)
• Plan for an organized transfer of Jews from their homes to the temporary camp (1943)
• Statements by the Holocaust survivors about the forced eviction of Jews from their homes and their deportation (1943)
• List of members of Jewish families assembled in the temporary camp in Skopje and the schedule of trains for deportation (1943)
• Lists (in German language) of the members of Jewish families assembled in the temporary camp in Skopje (1943)
• Data about the Jews from Skopje, Stip and Bitola assembled in the temporary camp in Skopje (1943)
• A plea from a group of Jews to be released from the temporary camp in Skopje, as foreign citizens (1943)
• Decisions for the appointment of the personnel to assist in the temporary camp in Skopje (1943)
• Registration of medicines for the needs of the temporary camp in Skopje (1943)
Appraisal
The Fund is important for:
• the activities and functioning of the Jewish Community in Skopje before the Second World War
• the implementation of the anti-Semitic laws by the Bulgarian fascist authorities in Macedonia during the Second World War
• collaboration between the Bulgarian and German authorities regarding the solving of the Jewish question in Macedonia
• targeting the Jews, their exclusion from public life, the preparations and operative actions for their deportation, and their final deportation to Poland
• confiscation and sale of Jewish property (movable and immovable) by the Bulgarian authorities, transaction of money from the sale of the Jewish property directly to the funds of the branches of the Bulgarian National Bank in Sofia
• List of the deported Jews from Macedonia in 1943 from the camp Monopol in Skopje to Treblinka II, hand-written by the commander of the camp Pejo Draganov
• German lists on the deportation of Macedonian Jews in Treblinka II in 1943
• Citizenship papers, birth certificates and book data for the Macedonian Jews in alphabetical order
• Badges for and list of the issued badges for the Jews, inventories for Jewish homes
• Food coupons for the persons of Jewish origin
• Individual declarations for the confiscated property of the Jews from Skopje (houses, land, shops, house inventory, gold, instruments etc.)
• Dossier for confiscation of the movable property from the Jews, sale receipts and certificates for confirmation of payment of the money from the sale of the Jewish property in the Bulgarian National Bank
• A correspondence between the Commissariat of Jewish Questions with the Bulgarian and German fascist authorities regarding the implementation of special laws for the Jews
• Transcripts of the original special Laws for Jews from German into Bulgarian
• Re-constitution of the Jewish Community in Skopje in 1944
System of Arrangement
The archival material in this fund covers three periods: period between the two World Wars, the Second World War and the post-war period. The main documents refer to the organization of the Jewish Community in Skopje, the anti-Semitic laws implemented by the Bulgarian authorities against the Jews, phases regarding the deportation and the deportation itself. Regarding the postwar period, the most significant is the material on the Minutes of the meetings of the re-constituted Jewish Community in Macedonia, i.e. in Skopje and Bitola.
Conditions Governing Reproduction
Copying and scanning of the material are allowed.
Finding Aids
Guide through the Holding Funds of the State Archive of the Republic of Macedonia (Skopje: State Archive of the Republic of Macedonia, 1996)
Водич (Скопје: Државен Архив на РМ, 1996)
Existence and Location of Originals
State Archive of the Republic of Macedonia - Department Skopje
Државен Архив на РM - Одделение Скопје
Rules and Conventions
EHRI Guidelines for Description v.1.0
Фонд 5. Делегат на Комесарството за еврејски прашања и скопска еврејска општина – Скопје (1915-1947)
- Fond 5. Delegat na Komesarstvoto za evrejski prasanja i skopskata evrejska opstina (1915-1947)
- Fund 5. Delegate of the Commissariat for Jewish Questions and the Skopje Jewish Community - Skopje (1915-1947)
Extent and Medium
12 книги, 10 кутии, аналитичен инвентар со 1.310 архивски единици, листови 10.393, научно информативно средство искуцано на 107 страни.
Creator(s)
Biographical History
Најраниот архивски податок за постоењето на Еврејската општина доаѓа од писмото испратено од митрополитот Неофит, до претседателот на Еврејската општина во Скопје Елиезер Наваро во врска со формирањето на Црвениот крс на 8.12 1915 година. Со документот за „Правилата на Еврејската вероисповедна општината во Скопје", донесен во 1936 година, се укажува на организираноста на Еврејската општина како самоуправно институционално тело кое управува со верско-управните, културните и добротворните установи, како и со верскиот имот, движен и недвижен. Нејзината функција се остварува преку обединување и образување на Евреите во Скопје, преку синагогални активности и училишни програми.
За време на Втората светска војна, Еврејската заедница продолжува да постои во изменети услови, наметнати со законите на фашистичка Бугарија. Во текот на месец август 1942 година е формирано Комесарство за еврејски прашања при Министерството за внатрешни работи и народно здравје во Софија. Тогаш еврејската општина ја губи својата самостојност и стапува под директна управа на Комесарството. Паралелно со формирањето на Комесарството, Министерскиот совет донесува и „Правилник за организација и управување на еврејските општини". Управата на еврејската општина ја сочинуваат: делегат, претседател и 4 до 6 членови, кои ги назначува делегатот. Со овој Правилник, престануваат да постојат еврејските здруженија и фондации.
По ослободувањето, во Скопје, на 26 декември 1944 година, е одржана конститутивна седница на Македонско-еврејскиот народноослободителен одбор. Обновената Еврејска општина во Скопје се насочува кон помагање на Евреите кои го преживеале холокаустот, решавање на нивните станбени и социјални потреби, обновување на синагогите, како и со утврдување на бројот на жртвите во холокаустот.
Archival History
Материјалот е прибиран од Еврејската општина во Скопје.
Фондот е формиран од Државен Архив на Република Македонија - Одделение Скопје.
Scope and Content
• Правила за организација и работа на Клубот на скопските Евреи основан 1920 (1923)
• Дипломи (повелби) на еврејски јазик
• Правила за организација на Еврејската општина во Скопје (1936)
• Упатста за проценка на недвижниот имот на лицата од еврејско потекло и оданочување на нивниот имот (1941)
• Коментар на Законот за заштита на нацијата (Софија, 1941)
• Закон за еднократен данок на имотот на лица од еврејско потекло (1941)
• Список на лица од еврејско потекло кои имаат влогови и акции во Скопската извозна банка (1941)
• Список на решенија и закони издадени од бугарската фашистичка влада против лицата од еврејско потекло (1941-1942)
• Проглас на КПМ за дигање востание против окупаторот (1941)
• Наредба за почитување на законските одредби во врска со слободата на движење на лицата од евресјко потекло, издадена од Управата на еврејската општина во Скопје (1942)
• Правилник за организација и управување на еврејските општини во врска со Наредбата на Министерскиот совет од 29 август, 1942
• Наредба за назначување на Делегат на Комесарството за еврејски прашања, согласно Наредбата на Министерскиот совет (1942)
• Список на бедни лица од еврејско потекло (1942)
• Закони и наредби кои го регулираат еврејското прашање, објавени во „Државен весник“ во Софија (1942)
• Акт од Министерскиот совет на Бугарија во врска со конфискацијата на недвижниот имот на лица од еврејско потекло, иселени од државата (1943)
• Наредба за ликвидација на имотот, сопственост на лица од еврејско потекло, иселени надвор од границите на државата (1943)
• Решенија со кои на одредени лица од еврејско потекло им се одобрува да добијат пасош и да ја напуштата државата (1943)
• Известување за обновување на еврејската општина во Скопје (1944)
• Средба на преживеани Евреи, одржана на 20 декември 1944 (1944)
• Податоци за вредноста на конфискуваниот имот на лица од еврејско потекло (1945)
• Известување дека е формиран Одбор за помош на Евреите од Југославија, со седиште во Белград и препорака да биде формиран Одбор за помош во Македонија (1945)
• Список на Евреите кои се пријавиле во еврејската оптина во Скопје (1945)
• Записници од состаноците на еврејското младинско културно друштво, одржани во октомври 1945 (1945)
• Акт до Истражната комисија за утврдување на злоделата на окупаторот (1945)
• Акт од Одделението за заштита на народот од страна на еврејската општина во Битола, во врска со лицата кои ги организирале или извршиле злоделата врз Евреите (1945)
• Записник од Управата на еврејската општина во Скопје, од 25 април 1946
• Документ со кој се потврдува дека Евреи, на листата во март 1943, се насилно одведени во Германија и за нив не постојат подоцнежни информации (1947)
• Наредба за утврдување и составување на буџетото на еврејските општини од страна на Министерскиот совет (1942)
• Насоки за изготвување на буџет за 1942 година упатени до синагогата во Скопје (1942)
• Списоци на потврди со кои се внесени средства на сметката 544 Фонд Еврејски општини, добиени од продажбата на имотот на лица од еврејско потекло (1943)
• Извештаи за собраните пари од Евреите собрани во логорот (1943)
• Регистер на 161 лице од еврејско потекло и уверенија
• Значки за одбележување на Евреите и список на издадени значки (1941)
• Картони за обележување на еврејските домови (1941)
• Купони за снабдување на еврејското насление со леб (1943)
• Списоци на членови на еврејски семејства кои живееле во Македонија и Србија
• Список на лица од еврејско потекло кои поседувале радио апарати
• Барање од Петар Габровски, Министер за внатрешни работи и народно здравје, упатено до Министерскиот совет да му нареди на Комесарството за еврејски прашања да ја изврши депортацијата на Евреите од Македонија и Тракија (1943)
• Договор за депортација на 20 000 Евреи во германските источни делови, склучен меѓу Алксандар Белев и Теодор Данекер (1943)
• План за организирано иселување на Евреите и нивно сместување во привремен логор (1943)
• Делови од изјави на очевидци во врска со присилното иселување на Евреите од нивните домови и нивната депортација (1943)
• Списоци на членовите на еврејските семејства сместени во привремениот логор во Скопје и распоред на возовите за депортација (1943)
• Листи (на германски јазик) на членовите на еврејските семејства сместени во привремениот логор во Скопје (1943)
• Податоци на Евреите од Скопје, Штип и Битола сместени во привремениот логор во Скопје (1943)
• Молба од група Евреи за ослободување од привремениот логор во Скопје, како странски државјани (1943)
• Решенија за назначување на помошен персонал во привремениот логор во Скопје (1943)
• Потврда за издадени лекови за потребите во привремениот логор во Скопје (1943)
Appraisal
Фондот е значаен за:
• активностите и функционирањето на еврејската заедница во Скопје пред Втората светска војна
• за воведување на антисемитските закони од страна на бугарските фашистички власти во Македонија
• за колаборацијата на бугарските и германските авторитети во врска со решавањето на еврејското прашање во Македонија
• за таргетирањето на Евреите, нивно исклучување од јавниот живот, подготовките за нивна депортација и нивна депортација во Полска
• за одземањето и продажбата на еврејскиот имот, движен и недвижен од страна на бугарските власти и уплата на средства од продажбата директно во фондовите на филијалите на бугарската Народна банка во Софија
• Листа на Евреите од Македонија, депортирани од Монополот во Скопје во Треблинка II, рачно напишани од командантот на логорот во Скопје, Пејо Драганов
• Германски листи за депортацијата на македонските Евреи во Треблинка II
• Докумети за граѓански статус, изводи на раѓање и книга со податоци за Евреите со азбучен редослед
• Беџови и листа на издадени беџови за Евреите, попис на еврејските куќи
• Купони за храна за лицата од еврејско потекло
• Попис на индивидуални декларации за одзмен имот на Евреите од Скопје (куќи, земјиште, дуќани, куќен инвентар, злато, инструменти и др.)
• Класификациско досие за движниот имот на Евреите, потвди за продажба на движниот имот на Евреите и потврди за уплата на средства од продажбата на имотот во бугарската Народна банка
• Преписка меѓу Комесарството со бугарските и германските фашистички власти во врска со спроведување на специјалните закони за Евреите
• Преписи на оригиналните специјални закони за Евреите од германски на бугарски јазик
• Возобновување на еврејската заедница во Скопје во 1944
System of Arrangement
Архивскиот материјал во овој фонд опфаќа три периоди: периодот меѓу двете светски војни, Втората светска војна и повоениот период. Главните документи се однесуваат на организацијата на општината во овие три периоди, имплементација на антисемитските закони од страна на бугарските власти против Евреите, собирањето на Евреите во Монополот и нивната депортација во Треблинка II. Од повоениот период, значајни се Записниците од состаноците на возобновената еврејска заедница
Conditions Governing Reproduction
Копирање и скенирање на материјалот е дозволено.
Finding Aids
Водич (Скопје: Државен Архив на РМ, 1996)
Existence and Location of Originals
Државен Архив на Република Mакедонија - Одделение Скопје
Rules and Conventions
EHRI Guidelines for Description v.1.0