Okręgowa Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Lublinie Delegatura w Zamościu

Na podstawie dekretu Krajowej Rady Narodowej z dnia 10.11.1945 r. powołano Główną i Okręgową Komisje Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce. Przewodniczącym Głównej Komisji był Minister Sprawiedliwości, który powoływał jej członków i przewodniczących Okręgowych Komisji. Członków Okręgowych Komisji powoływali przewodniczący tych Komisji. Zgodnie z dekretem do zakresu działania Głównej Komisji należało: badanie i zbieranie materiałów dotyczących zbrodni niemieckich popełnionych w latach 1939-1945 w Polsce lub poza jej granicami w stosunku do obywateli polskich, osób narodowości polskiej i do cudzoziemców, którzy w tym czasie przebywali w Polsce; kierownictwo i uzgadnianie prac Okręgowych Komisji oraz wszystkich instytucji pokrewnych w zakresie działania i współpraca z Instytutem Pamięci Narodowej przy Prezydium Rady Ministrów; ogłaszanie materiałów i wyników badań dotyczących zbrodni niemieckich i rozpowszechnianie ich w kraju i zagranicą oraz udostępnianie materiałów pokrewnym instytucjom zagranicznym. Sposób organizacji Głównej i Okręgowych Komisji określał statut zatwierdzony przez Ministra Sprawiedliwości w porozumieniu z Ministrami: Informacji i Propagandy, Spraw Zagranicznych oraz Bezpieczeństwa Publicznego. Zasady prawne ścigania i karania zbrodniarzy wojennych tkwiące u podstaw orzecznictwa Międzynarodowego Trybunału Wojskowego w Norymberdze stały się ogólnie uznanymi zasadami prawa międzynarodowego. Wszystkie państwa należące do ONZ zatwierdziły te zasady. Jednak ściganie zbrodniarzy hitlerowskich w Niemczech Zachodnich postępowało opieszale. Nie badano wielkich kompleksów zbrodni związanych z Głównym Urzędem Gospodarczym i Administracyjnym SS, Ministrom Spraw Zagranicznych, Ministerstwom Spraw Wewnętrznych, Sprawiedliwości, Komunikacji oraz Kancelarią Partyjną Fürera. Wyroki sądów zachodnioniemieckich w stosunku do zbrodniarzy wojennych wywoływały ciągłe poruszenie opinii publicznej, traktowane były jako urągające pamięci ofiar milionów pomordowanych. Poza tym w Niemczech Zachodnich wysuwano żądania przedawnienia i ścigania zbrodniarzy wojennych z końcem 1969 r. W związku z tym na terenie Polski uaktualniono i nasilono prace nad gromadzeniem materiałów obciążających zbrodniarzy wojennych. Rozwinięto prace informacyjne służące ujawnieniu prawdy o zbrodniarzach i prawdy o ściganiu zbrodniarzy. W tym celu Okręgowe Komisje powołały najpierw Komitety Powiatowe, a następnie Delegatury do współpracy z OKBZH w Polsce. W Zamościu na zebraniu w dniu 22 maja 1965 r., w którym wzięli udział przedstawiciele władz państwowych, politycznych i organizacji społecznych dokonano wyboru Powiatowego Komitetu Współpracy z OKBZH w Lublinie. W skład Komitetu weszło 21 osób. Prezesem został wybrany Wacław Baranowski - prezes Sądu Powiatowego w Zamościu, zastępcami zostali: Michał Bojarczuk-dyrektor LO w Zamościu i Tadeusz Onyszkiewicz-dyrektor Szpitala Powiatowego w Zamościu, sekretarzem została mgr Maria Lorenc-kierownik Muzeum Okręgowego w Zamościu. Komitet Powiatowy miał na celu gromadzenie materiałów dotyczących zbrodni niemieckich popełnionych na Zamojszczyźnie między innymi wyszukiwanie miejsc straceń, których jeszcze nie wyjaśniono oraz zbrodni popełnionych w stosunku do dzieci na terenie Zamojszczyzny. Dla usprawnienia pracy w Komitecie wyłoniono trzy zepoły: zespół dochodzeniowy, zespół archiwalny, zespół propagandowo-odczytowy. Od lutego 1966 roku Okręgowa Komisja BZH wLublinie uznała Komitet w Zamościu za swoją Delegaturę działającą przy Sądzie Powiatowym w Zamościu, a jej przewodniczącym został Bolesław Kozyra-sędzia Sądu Wojewódzkiego w Lublinie. W 1968 roku powołany został czwarty zespół Delegatury - do spraw administracji i jego przewodniczącym został Ryszard Guzowski. Delegatura OKBZH w Zamościu wykonała swoje prace do 1973 roku. W 1975 roku nastąpiła zmiana na stanowisku przewodniczącego. Został nim Wiesław Kubicz prokurator wojewódzki w Zamościu i przewodniczący OKBZH w Lublinie. Delegatura OKBZH w Zamościu istniała do 1983 roku, a przewodniczący uczestniczył w posiedzeniach OKBZH w Lublinie. [na podstawie wstępu do inwentarza]