Akta miasta Łukowa

Łuków był centrum historycznej Ziemi Łukowskiej, która początkowo administracyjnie wchodziła w skład województwa sandomierskiego, a od 1474 roku lubelskiego. Pierwotnie obejmowała terytorium późniejszych powiatów; łukowskiego, garwolińskiego, radzyńskiego, części puławskiego i lubartowskiego, połowę siedleckiego i skrawek mińskiego. W 1233 roku był już siedzibą kasztelani. Władysław Jagiełło nadał miastu w dniu 23 czerwca 1403 r. prawo magdeburskie. Największy rozkwit przeżywał Łuków w XVI i pierwszej połowie XVII wieku np.. w 1526 r.uzyskał, podobnie jak znaczniejsze miasta, prawo wysyłania swojego posła na Sejm. Wojny: polsko-kozacka (1648-1654) i polsko-szwedzka (1655-1660) przerwały rozwój miasta oraz przyczyniły się do jego upadku politycznego i gospodarczego. W 1775 r. podniesiono Łuków ponownie do rangi kasztelani, a pod koniec XVIII wieku stał się on siedzibą sądu ziemskiego i uzyskał prawo organizowania własnego sejmiku. Po trzecim rozbiorze Polski, miasto znalazło się przejściowo w granicach zaboru austriackiego, po 1809 roku Księstwa Warszawskiego. Na mocy traktatu wiedeńskiego w 1815 r. Łuków znalazł się w granicach Królestwa Polskiego jako miasto obwodowe województwa podlaskiego. W latach 1918-1939 Łuków należał do województwa lubelskiego jako siedziba władz powiatowych. Od 1403 r. rządził się prawem magdeburskim, według którego zarząd miasta spoczywał w ręku wójta z radą ławników. Na początku XIX w. ustrój i zakres działania władz miejskich oraz zasady prawodawstwa miejskiego zostały ustalone rozporz. Namiestnika Król. Pol. z dn. 3. II. 1816 r. i 30. V. 1818 r., opartem na konstytucji Kr. Pol. z dn. 27. XI. 1815 r. Zarząd miasta spoczywał w ręku prezydenta (w dużych miastach) lub burmistrza (w miastach mniejszych), mianowanego przez władze rządowe i ławników (najwyżej 4), wybieranych przez obywateli. Cały aparat wykonawczy tego zarządu nosił nazwę Urzędu Municypalnego. W 1842 r. Urzędy Municypalne uległy przemianowaniu na Magistraty, a w r. 1861 zostały wprowadzone Rady Miejskie, złożone z radnych, w ilości 8-12 osób, wybieranych przez ogół obywateli. Radzie przewodniczył burmistrz, ewentualnie prezydent. 12. VIII. 1915 r. Wojska rosyjskie i dotychczasowe władze z burmistrzem Józefem Różyckim opuściły miasto. Organizacja i zakres działania władz miejskich w Łukowie, jak i na całym obszarze b. zaboru rosyjskiego, po odzyskaniu niepodległości, oparta była na dekrecie o wyborach do Rad Miejskich na terenie b. Kr. Kongresowego z dn. 13. XII 1918 r. (Dz. Pr. P. P. Nr. 20 z 1918 r. poz. 58) i dekrecie o samorządzie miejskim z dnia 4. II. 1919 r. (Dz. Pr. P. P. Nr. 13 z 1919 r., poz. 140) zmienionych ustawą z 23.03.1933 r. (Dz.U. 1933 nr 35 poz. 294). Władzą naczelną, uchwałodawczą gminy miejskiej była Rada Miejska, a władzą wykonawczą Magistrat. Ilość radnych R. M. zależna była od ilości mieszkańców miasta. Łukowska R. M. składa się z 24 radnych. W Łukowie, jako mieście nie wydzielonym z powiatu, przewodniczył R. M. każdorazowy burmistrz, powoływany na to stanowisko przez R. M. Magistrat składał się z burmistrza i 3 ławników. Magistrat składał się z 5 głównych wydziałów. Na czele Wydziału I, obejmującego sprawy: Rady Miejskiej, Komisji radzieckich i magistrackich, personalne, budowlane, orzecznictwo karno-administr., oraz akta Urzędu Stanu Cyw. wyzn. niechrześ. - stał sam burmistrz, oprócz tego były Wydział II (Finansowo-podatkowy) , Wydział III (Rachuba), Wydział IV (Ogólny), Wydział V (Gospodarczy). Biuro Magistratu mieściło się przy ul. Chącińskiego 22. Od 1933 organem wykonawczym stały się zarządy miejskie składające się z burmistrza, wiceburmistrza oraz 3-6 członków. Ok.. 14 września 1939 r. do Łukowa wkroczyli Niemcy. W Łukowie okupant zlokalizował zbiorcze getto, w którym umieszczono Żydów miejscowych stanowiących przeważającą część mieszkańców i z innych miast, a nawet ze Słowacji, Węgier i Francji. Ludność żydowską częściowo wymordowano na miejscu pod pobliską wsią Malcanów resztę wywieziono do obozów zagłady w Treblince i na Majdanek. Niemieckie bombardowanie przeprowadzone w dniach 24 i 25 lipca 1944 r. zniszczyło miasto w ponad 80%, wojska radzieckie wkroczyły do miasta 23 lipca. Ludność Łukowa zmalała z 12.785 osób w 1939 r. do 7.894 osób w 1945 r. Władze samorządowe gmin miejskich w latach 1944-1950 to: miejskie rady narodowe i zarządy miejskie, które stanowiły organ wykonawczy rady, działające na podstawie ustaw z 11.09.1944 (Dz.U. Nr 5 poz.22), znowelizowanych ustawą z 3.01.1946 (Dz.U. Nr 3 poz. 19, tekst jedn. Nr 3 poz.26) i dekretu PKWN z 28.11.1944 r. (Dz. U. Nr 14 poz.74). Na czele rady stało prezydium, organem pomocniczym były komisje. Na czele zarządu w miastach niewydzielonych stali burmistrz i wiceburmistrz (w miastach wydzielonych prezydent i wiceprezydent). Biuro zarządu dzieliło się na referaty lub wydziały. Granicą końcową zespołów akt miast jest data wejścia w życie Ustawy z 20.03. 1950 r. (Dz.U. Nr 14 poz.130) o terenowych organach jednolitej władzy państwowej.Przewodniczący MRN w latach 1944-1950: Wiktor Znój, Bronisław Kondracki, Feliks Kryński, Józef Skrzymowski, funkcję burmistrza pełnili: Tadeusz Jarosz, Jerzy Wyleżyński, Stanisław Kosut, Wacław Ostrowski. Bibliografia: Orłowski R., Szaflik J. R., 1962, Dzieje miasta Łukowa, J. S. Majewski- Łuków miasto powiatowe w woj. Lubelskim