Akta miasta Głogowa Małopolskiego

Głogów położony 12 km na północ od Rzeszowa został założony w 1570 roku przez Krzysztofa Głowę h. Jelita, królewskiego sekretarza. Akt lokacyjny wydano w Przybyszówce. Nowe miasto otrzymało nazwę Głowów od nazwiska właściciela, który zaplanował inny niż znane na tym terenie układ urbanistyczny. Miasto miało być nowoczesne, zbudowane według zasad renesansowych. Zamierzenie nie zostało jednak zrealizowane za życia właściciela. Dopiero w 1578 r. już po śmierci Krzysztofa Głowy, król Stefan Batory zatwierdził dla wdowy dokument lokacyjny miasta. Krystyna z Paniowa Głowa przystąpiła do dalszej organizacji miasta i w 1583 roku przeznaczyła 120 placów pod budowę domów dla mieszczan i potrzeb miasta. Około 1600 roku właścicielem miasta został Mikołaj Spytek Ligęza, a po jego śmierci przeszło w ręce córek Zofii Pudencjany i Konstancji żony Jerzego Lubomirskiego. Od 1648 roku przez półtora wieku Głogów znajdował się w rękach Lubomirskich. Po śmierci Hieronima Augustyna Lubomirskiego w 1706 roku jego rozległe dobra zostały podzielone. Tzw. "Państwo głogowskie", a więc Głogów wraz z podległymi wioskami: Rogoźnicą, Wolą Cicha, Stykowem i Medynią Głogowską otrzymał jego syn Jan Kazimierz Lubomirski wraz z żona Urszula z Branickich, którzy osiedli w mieście. Wtedy to nastąpił dla miasta okres rozkwitu, gdyż Głogów stał się siedzibą właścicieli. Wybudowano zamek, rozbudowano ratusz, powstał nowy kościół i klasztor O.O. Misjonarzy, a także szpital dla ubogich. W 1874 roku dobra głogowskie zostały skonfiskowane na rzecz skarbu państwa austriackiego w związku z zaległościami podatkowymi właścicieli. Zaborca austriacki w zamku osadził wojsko. Największy rozkwit miasta miał miejsce w XVIII w. Na szeroką skalę rozwinęły działalność miejscowe cechy. Dzięki szeroko prowadzonej wymianie handlowej nie tylko z pobliskimi wsiami i miasteczkami, wyroby szewskie czy cechu sitarzy docierały również do miast położonych na Śląsku. W oparciu o rodzinne warsztaty działał cech krawiecki. Swój związek cechowy posiadali również kupcy. Cech różny zrzeszał inne branże rzemieślnicze, których usługi były niezbędne dla normalnego funkcjonowania miasta zwłaszcza z dziedziny spożywczej (np. rzeźnicy, piekarze itp.) Wszystkie cechy głogowskie powstały pod koniec XVI i XVII w. Pod koniec XIX wieku rzemiosło głogowskie podupadło. Rzemieślnikom trudno było się dostosować do ustawy z 1859 r., która powoływała w miejsce dotychczasowych cechów zgromadzenia przemysłowe. Ustawa likwidowała cechy jako organizacje zamknięte, usuwała przymus cechowy, odbierała zebraniom majstrów prawo decydowania o otwarciu nowego lub zamknięciu istniejącego warsztatu rzemieślniczego. Czeladnicy odtąd podlegali nie cechowi ale władzom miasta. Ustawa dopuszczała wolną konkurencję w produkcji, dawni majstrowie otrzymali pełną swobodę powiększenia warsztatu, zatrudnienia czeladników i nauki uczniów. Tym sposobem starano się rozszerzyć produkcję. Po lokacji główną władzę w mieście sprawowała Rada. Do jej kompetencji należało wydawanie uchwał i przepisów normujących życie mieszczan. Zatwierdzała ustawy cechowe, organizowała obronę przed nieprzyjacielem, kontrolowała handel mieszczan, przyjmowała nowych obywateli nadając im prawa miejskie, zarządzała też finansami miasta. Władzę sądownicza w mieście sprawował wójt z ławą, którzy tworzyli sąd ławniczy. W skład sadu wchodzili wójt, jego zastępca, 6 ławników, pisarz i przedstawiciele mieszczan. Sąd rozstrzygał wszelkie spory mieszczan i chłopów z terenu miasta Głogowa. Szlachta i duchowieństwo występowali tylko jako strona powodowa. Spory rozstrzygano na sesjach sądowych, które w zależności od rodzajów spraw były prowadzone przez członków ławy albo łącznie z członkami rady - tzw. sąd ławniczo - radziecki. Niekiedy udział w rozstrzyganiu spraw brali przedstawiciele rzemiosła i wtedy był to sąd troisty - radziecko - ławniczo - cechmistrzowski. W zespole zachowały się nieliczne akta z okresu 1918-1939, głownie dotyczące funduszu Rady Szkolnej Miejscowej oraz szpitala. Z lat okupacji zachowały się niektóre materiały wytworzone przez Zarząd Miejski. Zarząd należy rozumieć jako biuro, gdzie pracował personel administracyjny. Działał w oparciu o rozporządzenie Generalnego Gubernatora z 28.XI.1939 roku. Działalność burmistrza i jego aparatu administracyjnego sprowadzała się tylko do realizacji okupacyjnej polityki władz niemieckich, a głównie ściągania sum podatkowych, kontyngentów, nadzoru nad wykonywaniem obowiązkowych robót, realizacji budżetu miejskiego. Burmistrz miał uprawnienia nadzorcze nad poborem podatków od mieszkańców okolicznych wsi, które nie wchodziły w skład miasta. Głogów został wyzwolony przez Armię Czerwoną 30.VII.1944 roku. W czasie działań wojennych i bombardowań uległo zniszczeniu wiele budynków.

Bibliografia: Franciszek Kotula, "Głogów Małopolski", Kraków 1970. Franciszek Kotula, "Z dziejów Głogowa jako rynku lokalnego", "Rocznik Województwa Rzeszowskiego", T. X, Rzeszów 1984.