Sąd Krajowy w Łodzi

Na podstawie ustawy o ustroju sądownictwa z 1877 r. w Niemczech istniała czterostopniowa struktura sądownictwa. Sądem najniższej instancji był Sąd Obwodowy (Amtsgericht). Sądem wyższej instancji był Sąd Krajowy (Landgericht), który odpowiada w strukturze polskiemu Sądowi Okręgowemu. Od wyroków Sądów Krajowych można było złożyć odwołania do Wyższego Sądu Krajowego (Oberlandesgericht). Sądem najwyższym i kasacyjnym był Sąd Rzeszy (Reichsgericht). Sąd Krajowy wydawał wyroki w sprawach karnych i cywilnych. Jeśli w sprawach cywilnych ustawa nie zastrzegła właściwości innych sadów jako I instancji - orzekał Sąd Krajowy. Jeżeli wartość sporu była wyższa niż 1500 marek, to również orzekał Sąd Krajowy. Ponadto do jego kompetencji należało rozstrzyganie sporów: pomiędzy wszelkiego rodzaju urzędami a obywatelem, pomiędzy urzędnikami państwowymi a państwem oraz z niemieckim fiskusem. W sprawach karnych orzekał, jeśli popełnione przestępstwo było zagrożone karą powyżej 5 lat. Zasadnicza zmiana zaszła w 1940 r. Od tego momentu prokuratura decydowała, do którego sądu wnieść akt oskarżenia. Większość spraw karnych była kierowana do Sądu Specjalnego (Sondergericht), od którego wyroku nie przysługiwało odwołanie. Tak, jak w sprawach cywilnych i karnych, Sąd Krajowy był instancją odwoławczą od wyroków Sądów Obwodowych, tak Wyższy Sąd Krajowy rozstrzygał odwołania od wyroków wydanych przez Sąd Krajowy w pierwszej instancji. Początek działalności Sądu Krajowego datuje się na połowę listopada 1939, kiedy przybyła do Łodzi grupa niemieckich prawników, którzy mieli zorganizować sądownictwo powszechne oraz prokuraturę. Zasięg terytorialny Sądu Krajowego, poza terenami włączonymi do Generalnej Guberni, w zasadzie pokrywał się z właściwością przedwojennego Sądu Okręgowego (wyjątek stanowił Sąd Obwodowy w Widawie, który podlegał Sądowi Krajowemu w Kaliszu). Obejmował on obszar działalności sądów obwodowych w: Bełchatowie, Brzezinach, Kutnie, Łasku, Łęczycy, Łodzi, Ozorkowie, Pabianicach, Tuszynie i Zgierzu. Organizacja terytorialna sądownictwa została uregulowana rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 26.11.1940 r. Sąd Krajowy w Łodzi znalazł się w prowincji Wyższego Sądu Krajowego w Poznaniu. W wyniku tego rozporządzenia Sąd Obwodowy w Kutnie przeszedł do właściwości Sądu Krajowego we Włocławku, a Sąd Obwodowy w Widawie podporządkowano Sądowi Krajowemu w Łodzi. W Łodzi, poza okresem organizacyjnym, kiedy prawdopodobnie funkcjonowały 2 izby cywilne i karne i 1945 r., sąd miał w strukturze 4 izby cywilne i 1 izbę karną. W latach 1942-1944 funkcjonowała w strukturze sądu izba do spraw nieletnich. Na początku każdego roku prezydent rozdzielał sprawy dla poszczególnych izb, jak i określał zakres obowiązków administracji sądowej. Sąd Krajowy w Łodzi prowadził nadzór nad działalnością sądów obwodowych ze swojego okręgu oraz komorników, notariuszy i adwokatów. W przypadku sądów kontrolowano obieg akt, rachunkowość, działalność kas w sądach. Ponadto Sąd Krajowy zajmował się sprawami lokalowymi, jak i personalnymi np. urlopy, obsada stanowisk, sprawy socjalne. Pośredniczył również w korespondencji pomiędzy sądami obwodowymi, a Wyższym Sądem Krajowym w Poznaniu. Sąd Krajowy w Łodzi zakończył swoją działalność w połowie stycznia 1945 r. Dekretem z 6 czerwca 1945 r. władze polskie unieważniły wszystkie wyroki i postanowienia wydane przez sądownictwo niemieckie.