Akta gminy Potok

W okresie międzywojennym ustrój gminy Potok do roku 1933 kształtowały przepisy i ustawy z okresu zaborów uzupełnione zarządzeniami dostosowującymi dawne ustawy do nowej rzeczywistości. Dla byłego zaboru rosyjskiego posiadał moc obowiązującą ukaz z dnia 2 marca 1864 roku (Dz. Praw tom 62, s. 37), uzupełniony dekretem Naczelnika Państwa z dnia 27 listopada 1918 roku (Dz. Praw Nr 18 poz. 48 (1918)). W dniu 23 marca 1933 roku weszła w życie jednolita ustawa kształtująca ustrój gmin całego państwa na wszystkich terenach byłych zaborów z wyjątkiem Śląska "O częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego" (Dz. U. Nr 35 poz. 294 (1933)). W okresie okupacji na mocy rozporządzenia Generalnego Gubernatora z dnia 28 listopada 1939 roku "O zarządzie gmin polskich" zostają one podporządkowane władzom okupacyjnym i stają się faktycznie ich narzędziem wykonawczym. Na terenach wyzwolonych spod okupacji niemieckiej powoływano na obszarach gmin rady narodowe. Początkowo powstawały one na mocy Statutu Tymczasowego Rad Narodowych z dnia 1 stycznia 1944 r. ("Rada Narodowa" 1944, Nr 2), a następnie w oparciu o ustawę z dnia 11 września 1944 r. o organizacji i zakresie działania rad narodowych (Dz. U. Nr 5 poz. 22) i dekretu z dnia 23 listopada 1944 r. o organizacji i zakresie działania samorządu terytorialnego (Dz. U. Nr 14 poz. 74 ). Gminne rady narodowe zostały zniesione na mocy ustawy z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych (Dz. U. Nr 43, poz. 191). Siedziba gminy mieściła się w Potoku. Obszar gminy Potok obejmował na dzień 1 listopada 1952 r. gromady: Dąbrowica, Dąbrówka, Huta Józefów, Maliniec, Osinki, Osówek, Potoczek, Potok Stany kolonia, Potok Stany wieś, Potok Wielki kolonia, Potok Wielki wieś, Radwanówka, Stawki, Wola Potocka, Zarajec (Dz. Urz. WRN w Lublinie, Nr 3, poz. 7 (1953)). W okresie międzywojennym gmina jest jednostką samorządu terytorialnego wypełniającą również funkcje zlecone przez Państwo z zakresu administracji ogólnopaństwowej. Przedstawiciele jej (wójt, zastępca wójta i sołtysi) są funkcjonariuszami państwowymi i jednocześnie przedstawicielami władzy samorządowej. W skład organizacji gminy wchodzą następujące człony: 1. Zgromadzenie gminne, 2. Rada Gminna, 3. Wójt, 4. Sołtysi. Ustawa z 23 marca 1933 roku znosi zgromadzenie gminne i przelewa część kompetencji na radę gminną, która staje się organem stanowiącym i kontrolnym gminy. Z kolei rada przekazuje część dotychczasowych swoich funkcji nowoutworzonemu zarządowi gminnemu jako organowi wykonawczemu. W okresie okupacji wszelka władza gminy zostaje przelana na wójta gminy. Po wyzwoleniu dekret o samorządzie terytorialnym nie budował w całości od nowa samorządu terytorialnego, tylko istniejącą już organizację samorządową ujednolicił drogą częściowej zmiany przedwojennych przepisów o samorządzie terytorialnym. Gminy wiejskie miały w tym czasie dwa organy ustrojowe: a/ gminną radę narodową, b/ zarząd gminy. GRN składała się z: członków powołanych przed uchwaleniem ustawy z dnia 11 września 1944 r. o organizacji i zakresie działania rad narodowych, przedstawicieli delegowanych przez organizacje polityczne, gospodarcze, zrzeszenia zawodowe i społeczne działające na terenie gminy, wybitnych i zasłużonych przedstawicieli nauki, pracy społecznej, wojskowości itp. oraz z dokooptowanych przedstawicieli gromad. GRN obradowały na sesjach, wybierała ze swego grona prezydium złożone z przewodniczącego, jego zastępcy i trzech członków. Prezydium miało wyłączne prawo reprezentowania GRN i występowania w jej imieniu. Ponadto zajmowało się kontrolą działalności instytucji, zakładów i urządzeń podległych GRN, przygotowaniem miesięcznych sprawozdań z działalności GRN, czuwaniem nad wykonywaniem uchwał, układaniem porządku obrad GRN itp. Gminne Rady Narodowe podlegały Powiatowej Radzie Narodowej, która miała prawo kontroli i inspekcji działalności GRN. Organem wykonawczym GRN był zarząd gminy, który składał się z wójta, podwójciego i trzech członków zarządu, wszystkich wybieranych przez GRN. Zakres działania zarządu gminnego był dwojaki: a/ zakres zarządu kolegialnego b/ zakres działania zarządu gminnego jednoosobowego. Kolegium zarządu gminnego składało się: z wójta, jego zastępcy i trzech członków zarządu. O zarządzie gminnym jednoosobowym można było mówić tylko wtedy, gdy wójt występował i działał w charakterze zarządu gminy. Do zadań zarządu gminy należało: ustalanie planu wykonania budżetu, uchwalanie regulaminów dla siebie, oraz udzielanie na żądanie wójta, opinii o regulaminach i instrukcjach dla urzędów, zakładów i przedsiębiorstw gminnych, decydowanie o zaciągnięciu pożyczki krótkoterminowej, ustalanie sposobu wykonania uchwał rady gminnej oraz rozpatrywanie i zatwierdzanie składanych ofert. Okres aż do momentu wejścia w życie ustawy z dnia 20 marca 1950 r. (Dz. U.R.P. Nr 14 poz. 130) jest charakterystyczny ze względu na współistnienie resztek systemu administracji państwowej z okresu międzywojennego z prezydiami gminnych rad narodowych. Istniały obok siebie dwa organy wybierane przez tę samą radę gminną: zarząd gminny i prezydium gminnej rady narodowej. Od roku 1950 zostały powołane na mocy ustawy z dnia 20 III 1950 r. terenowe organa jednolitej władzy państwowej. Jednocześnie zostały zniesione dotychczasowe urzędy władz terenowych I i II instancji. Dotychczasowe funkcje Zarządu Gminnego przejęło Prezydium Gminnej Rady Narodowej, które istniało do likwidacji gmin t. j. do 1954 r. Organami pomocniczymi były komisje.