Sąd Okręgowy w Kielcach

Z chwila wybuchu II wojny światowej, sytuacja sądownictwa uległa radykalnej zmianie. Pierwszym rozporządzeniem o odbudowie administracji okupowanych polskich obszarów z dnia 26 października 1939 roku zostało utworzone Generalne Gubernatorstwo z siedzibą w Krakowie. Generalne Gubernatorstwo zostało podzielone na cztery okręgi (dystrykty): Kraków, Lublin, Radom i Warszawę. Okręgi dzieliły się na powiaty i powiaty miejskie. Na czele powiatu stał starostwa. W Dystrykcie Radomskim utworzone zostało dziewięć powiatów (starostw): Busko, Jędrzejów, Kielce, Końskie, Opatów, Piotrków, Radom, Radomsko, Starachowice, Tomaszów oraz trzy miasta wydzielone: Radom, Częstochowa i Kielce. W dniu 26 października 1939 roku wydane zostało także rozporządzenie o odbudowie wymiaru sprawiedliwości w Generalnym Gubernatorstwie. Na mocy tego rozporządzenia w G.G. istnieć miało sądownictwo polskie i niemieckie. Obywatele narodowości niemieckiej podlegali wyłącznie sądownictwu niemieckiemu, natomiast ludność polska sądom polskim i niemieckim. Sądy polskie w Dystrykcie Radomskim zostały uruchomione i podjęły swe czynności w listopadzie 1939 roku, w tym również Sąd Okręgowy w Kielcach w dniu 29 listopada 1939 roku. Szczegółowo sprawę sądownictwa polskiego regulowało rozporządzenie o sądownictwie polskim w G.G. z dnia 19 lutego 1940 r. Sądownictwo polskie zostało dopuszczone, o ile nie była dana właściwość sądu niemieckiego. Do wykonywania polskiego sądownictwa obowiązywały polskie ustawy i rozporządzenia, jeżeli Generalny Gubernator nie postanowił inaczej. Uruchomione sądy grodzkie, sądy okręgowe i sądy apelacyjne podlegały bezpośrednio nadzorowi Szefa Dystryktu. Zatrudnieni ponownie urzędnicy i pracownicy polscy zostali zobowiązani do złożenia pisemnej deklaracji o posłuszeństwie. Sądy rozpoznawały w składzie przewidzianym w polskich przepisach. Wyroki zapadały "w imieniu prawa". W sprawach karnych sąd polski mógł rozpatrywać tylko wtedy, gdy sprawa została przekazana przez niemiecką władzę oskarżenia. Zarządzeniem w sprawie granic okręgów niemieckich i polskich sądów w Dystrykcie Radomskim z dnia 16 września 1940 roku ustalone zostały granice okręgów sądowych. Sąd Okręgowy w Kielcach był właściwy dla miasta Kielc i powiatów: Kielce - wieś, Busko i Jędrzejów. Podlegały mu następujące sądy grodzkie: w powiecie i mieście Kielce -Kielce, Bodzentyn, Chęciny i Daleszyce; w powiecie Busko - Busko, Pińczów, Chmielnik, Szydłów i Stopnica; w powiecie Jędrzejów - Jędrzejów, Szczekociny i Włoszczowa. Granice okręgów sądów grodzkich odpowiadały stanowi z przed wojny. Sprawy apelacyjne od wyroków S.O. w Kielcach rozpatrywał Sąd Apelacyjny w Radomiu. Sądy Grodzkie w Kazimierzy Wielkiej, Miechowie, Proszowicach i Słomnikach znalazły się w nowych warunkach na terenie Dystryktu Kraków i podlegały Sądowi Okręgowemu w Krakowie. W skład sadu okręgowego wchodzili: prezes, dwóch wiceprezesów, siedmiu sędziów, jeden sędzia śledczy, dwóch aplikantów, jeden asesor, dwóch tłumaczy oraz kierownik sekretariatu, sekretarze, rejestratorzy, praktykanci. Organizacyjnie Sąd Okręgowy dzielił się na wydziały i sekcje. W latach 1939 - 1944 w Sądzie Okręgowym w Kielcach funkcjonowały dwa wydziały - Cywilny i Karny, a w ramach każdego z nich po dwie sekcje. Pierwszym Kierownikiem Sądu Okręgowego w Kielcach był Stanisław Gmitrzak (od miesiąca grudnia 1939 r.), a od miesiąca czerwca 1940 roku Karol Zieliński. Działalność Sądu Okręgowego w Kielcach w strukturach administracji niemieckiej została zakończona po zakończeniu II wojny światowej. Na podstawie dekretu Rady Ministrów z dnia 14 marca 1945 roku o zmianie prawa o ustroju sądów powszechnych, instytucja Sądu Okręgowego w Kielcach funkcjonowała nadal w zmienionych warunkach ustrojowych i prawnych.