Tijdelijk Provinciaal Bestuur van Gelderland, gevestigd te Nijmegen, 1944-1945

Op 17 september 1944 begon operatie "Market Garden". Op 20 september waren de bruggen bij Nijmegen in geallieerde handen. De slag om Arnhem werd verloren: de Rijnbrug bleef in handen van de Duitsers en de opmars stagneerde. Gelderland viel uiteen in een bevrijd en een bezet gedeelte. Het bevrijde gedeelte omvatte eerst slechts Nijmegen en directe omgeving. Met name het rivierengebied was strijdtoneel. De organisatie van het bevrijde deel van Gelderland was gebaseerd op het Legal Agreement van 16 mei 1944, voor zolang er nog sprake was van strijd/oorlogssituatie ("fase I"). Deze fase zou duren tot de capitulatie van Duitsland. Probleem was dat het zuiden van Nederland wel bevrijd was maar dat Duitsland nog niet was verslagen. Kort na de bevrijding van Nijmegen arriveerden achtereenvolgens als Dis¬trics Militair Commis-saris (DMC) majoor ir. A.F.G. Blaauw en als Provinciaal Militair Commissaris (PMC) in Gelderland: majoor mr. H. van Everdingen. Met ingang van 17 oktober 1944 benoemde de PMC de gedeputeerde mr. E.H.J. van Voorst tot Voorst tot waarnemend Commissaris der Koningin. Nagenoeg het gehele personeel en het archief van de provinciale griffie bevonden zich in bezet gebied. Het vinden van nieuw en deskundig personeel bleek lastig. Uiteindelijk bestond het merendeel uit tijdelijke krachten van zeer verschillende herkomst. Vanaf april 1945 ontstond een nieuwe fase door de bevrijding van de rest van Gelderland en de Duitse capitulatie. Naarmate de bevrijding vorderde ging de bemoeienis van het provinciaal bestuur zich verder uitstrekken. Het archief bevat vele circulaires, verordeningen en richtlijnen afkomstig van Militair Gezag of regering die weer moesten worden doorgezonden aan burgemeesters.