Amtsgericht Praschnitz

Amtsgericht Praschnitz /Sąd Obwodowy Przasnyszu/, działający w okresie okupacji hitlerowskiej w Przasnyszu, właściwością miejscową obejmujący miasto Przasnysz i teren powiatu przasnyskiego - jest jednym z ogniw niemieckiego sądownictwa, sprawującego wymiar sprawiedliwości Rzeszy na ziemiach, które na mocy decyzji Hitlera z 8 października 1939 roku o podziale i administracji ziem wschodnich, weszły w skład Rzeszy Niemieckiej. Z województwa warszawskiego 14 powiatów /w tym powiat przasnyski/, wcielono do prowincji Prus Wschodnich /Prowinz Ostpreussen/ i utworzono z nich tzw. regencje ciechanowską /Regierungsbezirk Zichenau/. Obowiązujące dotychczas na tych ziemiach polskie prawo karne i polski ustrój sądownictwa zostały usunięte, a ich miejsce zajęło wyłącznie prawo niemieckie. Polska ludność została wyłączona spod ustawodawstwa niemieckiego i poddana przepisom wyjątkowym dla Polaków. Dnia 6 czerwca 1940 roku zostało wydane rozporządzenie wprowadzające niemieckie prawo karne na wschodnich ziemiach wcielonych. Rozporządzenie wprowadza szereg stanów faktycznych zagrożonych karą śmierci, karą dożywotniego ewentualnie czasowego ciężkiego lub zwykłego więzienia. Obowiązywało ono tylko Polaków i Żydów i nakładało na nich powszechny obowiązek denuncjacji. Obejmowało również czyny popełnione na terenie ziem wcielonych przed formalnym wprowadzeniem tego rozporządzenia, przez przepis ten naruszona została zasada prawna " lex retro non agit". Rozporządzenie z dnia 6 czerwca 1940 roku było bardzo surowe, lecz mimo to spotkało się z ostrą krytyką policji i władz bezpieczeństwa Rzeszy. Szczególnie ostro przeciwko temu rozporządzeniu występował ówczesny Szef Urzędu Z-cy Fürhrera Reichsleiter Martin Borman, który twierdził, że Polacy na terenach wcielonych powinni być karani wg specjalnego prawa karnego i specjalnej procedury karnej, że prawo to powinna charakteryzować zasada odstraszania. Powinno ono ze szczególną ostrością ścigać przestępstwa popełnione przez ludność polską przeciwko III Rzeszy i narodowi niemieckiemu. Dnia 4 grudnia 1941 roku Rada Ministrów do Obrony Rzeszy / Ministerrat für die Reichsverteidigung/ uchwaliła nowe rozporządzenia z mocą ustawy o prawie karnym dla Polaków i Żydów /Polenstrafrechtsverordnung/. Uchyliło ono rozporządzenie z 6 czerwca 1940 roku i wprowadziło nowe przepisy prawa formalnego, kształtując odrębnie proces karny. Polakiem w rozumieniu tego rozporządzenia ma być każdy podopieczny Rzeszy, bezpaństwowiec polskiej narodowości. Rozporządzenie składa się z 4 części; 1/ materialne prawo karne 2/ postępowanie karne 3/ rozszerzenie mocy obowiązującej 4/ postanowienia końcowe Polacy i Żydzi - wg tego rozporządzenia - podlegają karze wówczas, gdy wykraczają przeciw niemieckim ustawom karnym albo gdy popełniają czyn, który stosownie do zasad jednej z niemieckich ustaw karnych, zasługują na karę. Jako kary orzekano karę śmierci, karę pozbawienia wolności, grzywnę i konfiskatę mienia /karą pozbawienia wolności był zwykły obóz karny /od 3 m-cy do 10 lat/ i obostrzony obóz karny /od 2 do 15 lat/. Rozporządzenie wprowadza szereg stanów faktycznych zagrożonych karą śmierci, wprowadza także zasadę, że karę śmierci orzeka się nie tylko w przypadkach w rozporządzeniu przewidzianych lecz także i w przypadku kiedy czyn przestępczy świadczył "o szczególnie niskich" pobudkach sprawcy. Złagodzenie kary przez Sąd mogło być stosowane tylko wtedy, gdy przestępstwo było skierowane przeciwko własnej narodowości sprawcy. W zakresie uregulowania postępowania karnego obowiązywała zasada, że sąd i prokurator stosują procedurę w oparciu o niemieckie postępowanie karne wg swego uznania. W przypadku uznania, że wskazane jest szybkie i gruntowne przeprowadzenie procesu mogą odstąpić od przepisów prawa o ustroju sądów oraz prawa o postępowaniu karnym. Art. IV rozporządzenia uznał, iż prokurator ściga przestępstwa Polaków i Żydów, których ściganie uważa za nakazane przez interes publiczny. Zasada ta pozwalała niemieckim prokuratorom na zaniechanie ścigania czynów przestępczych, które w jakikolwiek sposób osłabiają naród polski nie zagrażając bezpieczeństwu narodu niemieckiego. Sprawy, w których oskarżonymi "byli Polacy i Żydzi rozpatrywały sądy specjalne /Sondergericht / lub sądy obwodowe /Amtsgericht /. Prokurator miał prawo wnosić do sądu specjalnego oskarżenie w każdej sprawie zaś do sądu obwodowego tylko wtedy, jeśli nie przewidywał kary wyższej niż 5 lat obozu karnego lub 3 lata obostrzonego obozu karnego /art. V rozporządzenia /. Wprowadzono na terenie regencji ciechanowskiej niemieckie sądownictwo powszechne obok którego działało sądownictwo specjalne. Ustrój sądownictwa na terenach " wschodnich ziem wcielonych " opiera się na dekrecie Ministra Sprawiedliwości z dnia 26 listopada 1940 r. i przedstawiał się następująco; najniższą instancją sądownictwa powszechnego był sąd obwodowy /amtsgericht/, od decyzji którego instancją odwoławczą był sąd krajowy /Landgericht /. Sądy obwodowe /arntsgericht/ miały swoją siedzibę w miastach powiatowych, wchodzących w skład regencji. Sąd krajowy /Landgericht/ - miał siedzibę w Ciechanowie. O działalności sądów obwodowych /arntsgericht/ pierwszą wzmiankę znajdujemy w sprawozdaniu z działalności prokuratury na zajętych terenach Polski z dnia 3 marca 1940 roku przesłanym do Ministra Sprawiedliwości Rzeszy przez Nadprokuratora w Królewcu. Nadprokurator donosi, że w międzyczasie rozpoczęły działalność sądy obwodowe /amtsgerichty/ w Ciechanowie, Płocku, Działdowie i Suwałkach, a w najbliższym czasie zostaną powołane do życia sądy obwodowe w Ostrołęce, Makowie, Mławie, Przasnyszu, Płońsku, Sierpcu. Ten stan usankcjonował dekret Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 listopada 1940 r. z mocą obowiązującą od dnia l stycznia 1941 roku, na podstawie którego dla Prowincji Prus Wschodnich /Prowinz Ostpreussen/ utworzono Sąd Nadkrajowy w Królewcu /Oberlandesgericht Königsberg/, Sąd Krajowy w Ciechanowie /Landgericht Zichenau/ oraz Sądy Obwodowe /amtsgericht/ w Makowie /Mackeim /, Mławie /Mielan /, Ostrołęce /Scharfenwiese /, Płocku / Schröttersburg/, Płońsku /Plöhnen/, Przasnyszu, Ciechanowie /Zichenau /. Sprawy przed sądami obwodowym rozpatrywane były przez jednego sędziego i udział prokuratora nie był konieczny, a regulował to art. 5 rozporządzenia z dnia 13 sierpnia 1942 roku. Prokuratora mógł zastąpić urzędnik sądowy, który w rozprawie brał udział jako przedstawiciel urzędu prokuratorskiego. Poza sędzią obligatoryjny był udział protokolanta. Rozprawa toczyła się w języku niemieckim. W przypadku nieznajomości przez oskarżonego języka urzędowego tj. niemieckiego, w rozprawie brał udział także tłumacz, którym z reguły był urzędnik sądowy. Przy sądzie krajowym /Landgericht/ działał na terenie regencji ciechanowskiej sąd specjalny /Sondergericht/, który swoją działalność rozpoczął już w listopadzie 1939 roku, w oparciu o rozporządzenie z 5 września 1939 roku o sądach specjalnych na okupowanych ziemiach polskich, wydane przez Naczelnego Dowódcę Wojska Von Branschitscha. Sąd Specjalny w roku 1939 nosił nazwę ?Sondergericht für den Regierungsbezirk Zichenau ", a od roku 1940 ? ?Sondergericht bei dem Landgericht Zichenau?. Wymienione wyżej sądy obwodowe, sąd krajowy i sąd specjalny podlegały Sądowi Nadkrajowemu w Królewcu /Oberlandesgericht Königsberg/. Przy każdym ze wspomnianych wyżej sądów została utworzona prokuratura, której zadaniem było ściganie z urzędu przestępstw i kierowanie do sądu. Prokuratura przy sądzie obwodowym /Amtsgericht/ nosiła nazwę Amtsanwaltschaft, sprawy rejestrowane były w repertorium spraw karnych /Strafprocessregister/ i oznaczone sygnaturą PLs. Prokuratura przy sądzie krajowym /Landgericht/ nosiła nazwę Staatsanwaltschaft beim Landgericht - a sprawy rejestrowane były w zależności od rodzaju w następujących repertoriach oznaczonych sygnaturami; Ks /Zivilsachen /, a dla spraw karnych /Register für Strafsachen/; Js, KLs,, Ns, Gns, Ls, Ms. Prokuratura przy Sądzie Nadkrajowym /Oberlandesgericht/ - Staatsanwaltschaft beim Oberlandesgericht, dla spraw w zależności od rodzaju prowadzono kilka repertoriów oznaczonych sygnaturami; Es, Ss, OJs, Ansl, Zs, EV. Amtsgericht Praschnitz /Sąd Obwodowy w Przasnyszu/ rozpoczął swą działalność w 1941 roku. W pierwszej sprawie zachowanej z tego roku o sygnaturze Ds 129/41 akt oskarżenia wpłynął 10 października 1941 r. Sąd ten prowadził sprawy oznaczone sygnaturą oparta o przepisy dotyczące biurowości sądów i prokuratury z 1934 r. Kancelaria sądowa była oparta na systemie repertoriów, o układzie chronologicznym - numerycznym i przedstawiała się następująco; DLS - Verbrechssachen - sprawy karne dot. zbrodni Ds - Vergehenssachen - sprawy karne dot. występków; w sprawach, tych postępowanie zakończone było wyrokiem Cs - Strafbefehle - sprawy karne dot. Wykroczeń, a postępowanie karne zakończone nakazem karnym.