Sąd Grodzki w Warszawie

Sądy Grodzkie wprowadzone zostały do polskiego systemu wymiaru sprawiedliwości na mocy ustawy prawo o ustroju sądów powszechnych z 6 II 1928 r., od dnia 1 I 1929 r. Zastąpiły sądy powiatowe oraz ławnicze. Wyrokowały one w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej. Na mocy art. 270 w/w ustawy Minister Sprawiedliwości zyskał prawo ustalenia w drodze rozporządzenia siedzib i okręgów sądów grodzkich na obszarze całego państwa, na obszarze zaś m.in. Sądu Apelacyjnego w Warszawie był władny w okresie 5 lat od wejścia w życie ustawy tworzyć i znosić sądy grodzkie, zmieniać ich siedziby i okręgi. Mógł także przekazywać rozpoznanie spraw karnych należących do właściwości sądów grodzkich jednemu sądowi grodzkiemu dla kilku okręgów sądowych. Sądy grodzkie stosować miały przepisy o właściwości i postępowaniu sądowym obowiązujące w odpowiadających im sądach dotychczasowego ustroju. Obszar RP podzielony został na okręgi sądów grodzkich, które stanowić miały trzeci szczebel sądownictwa powszechnego po sądach apelacyjnych i okręgowych. Sąd Grodzki składać się miał z jednego lub kilku sędziów. W tym drugim przypadku jeden z sędziów wyznaczony przez Ministra Sprawiedliwości miał pełnić funkcje naczelnika sądu. Instancją odwoławczą były sądy okręgowe. Podział czynności należał do kompetencji kolegium administracyjnego sądu okręgowego, które rozpatrywało wniosek naczelnika sądu grodzkiego. Zgodnie z regulaminem sądowym Ministra Sprawiedliwości z 1 XII 1932 r. sądy grodzkie mogły dzielić się na oddziały, na których czele stali przewodniczący. W przypadku liczby sędziów przekraczającej 10, sąd grodzki mógł tworzyć sekretariat prezydialny prowadzący biurowość sądu. Do kompetencji sądów grodzkich w sprawach cywilnych należały: spory o roszczenia majątkowe przy sumie powództwa nie przekraczającej 1000 zł, spory z weksli przy takiej samej sumie powództwa, spory o roszczenia majątkowe dziecka i matki w wypadku nieślubnego ojcostwa - bez względu na wartość przedmiotu, sprawy działowe, jeśli wartość przedmiotu działu nie przekracza 50 tys. zł., sprawy o istnienie, unieważnienie lub rozwiązanie umowy najmu, o wydanie lub odebranie przedmiotu najmu, o zatrzymanie rzeczy wniesionych przez lokatora do przedmiotu najmu, sprawy o ochronę zakłóconego lub przywrócenie utraconego posiadania. Część spraw cywilnych sądów grodzkich rozpoznawał sędzia pokoju. Były to sprawy majątkowe między osobami zamieszkałymi w okręgu danego sędziego, jeżeli wartość sprawy nie przekraczała 300 zł. z wyjątkiem: spraw w których wartość nie wpływa na właściwość sądu,spraw z weksli, czeków, obligacji, akcji, listów zastawnych, dowodów układowych i innych papierów wartościowych, spraw o prawa rzeczowe na nieruchomościach i prawa do nieruchomości, spraw w których pozwany jest Skarb Państwa lub inna osoba prawna prawa publicznego. W zakresie spraw karnych sądy grodzkie rozpoznawały sprawy o przestępstwo za które przewidywano karę pozbawienia wolności do 2 lat lub grzywnę, albo obie te kary łącznie, niezależnie od kar dodatkowych. Z pod ich właściwości wyłączono natomiast sprawy: o zniesławienie popełnione treścią druku, o przestępstwa przeciwko prawu autorskiemu, przeciwko przepisom o ochronie wynalazków, wzorów i znaków towarowych. Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z 23 XI 1929 r. wydanym w porozumieniu z Ministrem Skarbu właściwości sądów grodzkich podlegać miały także przestępstwa z art. 144 i 145 ustawy karno- skarbowej. Oprócz spraw wskazanych ustawą, rozpoznawanych przez sądy grodzkie jako sądy pierwszej instancji, do ich właściwości rzeczowej należało rozpatrywanie odwołań od orzeczeń sędziów pokoju. Jednocześnie naczelnik sądu grodzkiego był przełożonym sędziów pokoju swego okręgu. Sądy grodzkie były obowiązane do spełniania różnych czynności sądowych na żądanie innych sądów powszechnych, sądów szczególnych oraz udzielać pomocy sądom zagranicznym tych krajów z którymi Polska podpisane miała konwencje międzynarodowe. Zniesienie sędziów pokoju ustawą z 9 IV 1938 r. skutkowało zmianami w prawie o ustroju sadów powszechnych oraz w KPK i KPC. Dekret Prezydenta RP z 21 XI 1938 r. o usprawnieniu postępowania sądowego zmieniał właściwości sądów grodzkich. W sprawach cywilnych do ich właściwości należały odtąd: sprawy majątkowe o wartości sporu nie przekraczającej 2000 zł., sprawy działowe jeśli wartość przedmiotu działu nie przekracza 5000 zł oraz bez względu na wartość przedmiotu sporu, sprawy o ojcostwo nieślubne oraz roszczenia majątkowe pozostające w związku z nieślubnym ojcostwem, sprawy o ochronie lub przywrócenie utraconego posiadania. Sądy Grodzkie działały również na terenie Generalnego Gubernatorstwa w okresie okupacji hitlerowskiej. Rozporządzenie Generalnego Gubernatora o sądownictwie polskim z 19 II 1940 r. pozostawiło sądom polskim sprawy nie określone do właściwości sądów niemieckich, wprowadzonych w GG tymże rozporządzeniem. Sądy polskie działać miały w oparciu o obowiązujące polskie ustawy o ile Generalny Gubernator nie postanowił inaczej.