Rejonowy Urząd Likwidacyjny w Toruniu

Bezpośrednio po wyzwoleniu Torunia sprawa zarządu mieniem opuszczonym i poniemieckim nie była unormowana specjalnymi przepisami. Dopiero w kwietniu 1945 r. powstała placówka likwidacyjna z terenem działania na miasto i powiat toruński o nazwie Tymczasowy Zarząd Państwowy, Oddział Powiatowy w Toruniu przemianowana w październiku 1945 r. na Ekspozyturę Powiatową Tymczasowego Zarządu Państwowego w Toruniu. W myśl ustawy z dnia 6.05.1945 r. do zadań TZP należał zarząd majątków, które w związku z wojną nie znalazły się w posiadaniu właściciela lub jego prawnych następców, oraz mienia należącego do państwa i obywateli niemieckich. W pierwszym stadium prac przystąpiono do ustalenia ilości obiektów poniemieckich, porzuconych i opuszczonych oraz zabezpieczenia ich przez wyznaczenie administratorów. TZP dokonywał również podziału ruchomości, głównie domowego użytku. W okresie największego nasilenia prac związanych z przejęciem i zabezpieczeniem majątków, utworzo w maju 1945 r. w Chełmży Ekspozyturę Toruńskiego Oddziału TZP z terenem działania na miasto Chełmżę i 9 gmin powiatu toruńskiego. Zlikwidowano ją zarządzeniem z dnia 31.01.1946 r., a jej agendy przejął TZP w Toruniu. Struktura organizacyja Toruńskiego Oddziału TZP nie była ustabilizowana. Początkowo urząd podzielony był na następujące komórki: I. Dział Ogólny II. Dział Finansowo-Budżetowy III. Dział Nieruchomości IV. Dział Ruchomości V. Dział Ekonomiczny VI. Dział Prawny W maju 1946 r. wykształcił się nowy podział organizacyjny urzędu: I. Oddział Ogólno-Organizacyjny 1. Referat osobowy 2. Referat organizacyjny 3. Biuro informacyjno-podawcze II. Odział Prawny 1. Referat nieruchomości 2. Referat ruchomości III. Oddział Finansowo-Budżetowy 1. Buchalteria główna 2. Buchalteria nieruchomości 3. Buchalteria mieszkaniowa IV. Oddział Kontroli Ruchomości 1. Referat przydziału mienia ruchomego 2. Referat zabezpieczenia mienia ruchomego 3. Magazyn V. Oddział Techniczny Ekspozytura Powiatowego TZP w Toruniu dnia 8.03.1946 r. przemianowana została na Okręgowy Urząd Likwidacyjny w Bydgoszczy, Delegaturę w Toruniu. Terytorialna właściwość działania tego urzędu obejmowała miasto i powiat Toruń. Delegaturze podlegały Biura Obwodowe utworzone w Chełmnie, Lipnie i Rypinie. Ograniczały się one w działaniu do czynności ściśle wykonawczych. 24 maja 1946 r. Delegatura w Toruniu otrzymała statut organizacyjny w myśl którego na czele urzędu stał naczelnik mianowany przez Prezesa GUL w Łodzi. Struktura organizacyjna Delegatury była bardzo rozbudowana: I. Oddział Ogólny 1. Referat osobowy 2. Referat administracyjno-gospodarczy II. Oddział Finansowy 1. Referat budżetowy 2. Referat rachunkowo-kasowy 3. Referat księgowości III. Oddział Ewidencyjno-Szacunkowy 1. Referat ewidencyjno-statystyczny 2. Referat szacunkowo-rewizyjny IV. Oddział Powierniczy 1. Referat nieruchomości 2. Referat przemysłowo-handlowy 3. Referat ruchomości V. Oddział Prawny 1. Referat administracyjny 2. Referat sądowy Zarządzenie z dnia 3.09.1947 r. wprowadziło zmiany w zakresie bezpośredniego nadzoru nad działalnością Biur Obwodowych. Delegaturze w Toruniu podlegało odtąd sześć biur w: Aleksandrowie Kujawskim, Chełmnie, Lipnie, Rypinie, Wąbrzeźnie i Włocławku. W styczniu 1949 r. weszło w życie rozporządzenie Ministrów Skarbu i Ziem Odzyskanych z dnia 23.XII.1948 r. o zakresie działania i organizacji urzędów likwidacyjnych. Na jego podstawie delegatury przemianowane zostały na Rejonowe Urzędy Likwidacyjne /RUL/ o rozszerzonych kompetencjach, Kierownictwo RUL sprawował naczelnik mianowany przez Ministrów Skarbu i Ziem Odzyskanych, podległy dyrektorowi OUL w Bydgoszczy. Wprowadzono następujący podział organizacyjny urzędu: I. Dział Ogólny 1. Kancelaria 2. Referat administracyjny 3. Rachuba II. Dział Likwidacyjny 1. Referat nieruchomości 2. Referat przedsiębiorstw 3. Referat ruchomości 4. Referat nakładów i praw majątkowych III. Dział Egzekucyjny Podział czynności i plan organizacyjny RUL nie były stabilne. Ilość i nazwy poszczególnych referatów ulegały częstym zmianom; /porównaj załączony wykaz graficzny, przedstawiający skomplikowaną budowę urzędu/. Zarządzenie z grudnia 1948 r. precyzujące - zdawałoby się ostatecznie - zasady organizacji RUL, okazało się również nieaktualne. W połowie 1949 r. ustalił się nowy schemat podziału urzędu na następujące komórki: I. Dział Ogólny 1. Referat administracyjno-gospodarczy 2. Referat rachuby 3. Kancelaria II. Dział Likwidacyjny 1. Referat zabezpieczeń i ewidencji 2. Referat kwalifikacji majątków 3. Referat szacunkowo-rewizyjny 4. Referat nieruchomości, nakładów i praw majątkowych 5. Referat przedsiębiorstw, urządzeń i remanentów 6. Referat ruchomości III. Dział Egzekucyjny 1. Referat zabezpieczeń przepadku 2. Referat wykonania orzeczeń o przepadku Do zakresu działania Działu Ogólnego należały sprawy organizacyjne, administracyjne, planowania, finansowe i osobowe oraz czynności związane z prowadzeniem kancelarii. Dział Likwidacyjny zajmował się czynnościami powierniczymi i likwidacyjnymi dotyczącymi majatków. Przejmował zgłoszenia, zabezpieczał oraz inwentaryzował mienie opuszczone i poniemieckie. Dokonywał ponadto kwalifikacji prawnej i szacowania majątków, prowadził ewidencję i statystykę mienia. Do zakresu kompetencji tego działu należała również sprzedaż ruchomości, z wyjątkiem remanentów towarów przedsiębiorstw przemysłowo-handlowych. Dział Egzekucyjny natomiast wykonywał orzeczenia o przepadku majątku lub o zabezpieczeniu przepadku. Produktem działalności tego działu była duża grupa akt dotyczących konfiskaty i zajęcia majątku w związku z pozbawieniem obywatelstwa polskiego. W oparciu o dyspozycję zarządzenia Prezydium Rady Ministrów z dnia 12.05.1951 r. urzędy likwidacyjne zaprzestały prowadzenia w drodze postępowania administracyjnego spraw o ujawnienie, zabezpieczenie i ustalenie charakteru prawnego mienia poniemieckiego i opuszczonego. Ich agendy przejęte zostały przez Wydziały Finansowe Prezydiów Rad Narodowych. Akta spraw niezałatwionych ostatecznie kontynuowane były przez prezydia. Do współdziałania z urzędami likwidacyjnymi w zakresie rozliczeń z tytułu przekazania i sprzedaży mienia, powołane zostały w kwietniu 1951 r. komisje likwidacyjne, w skład których wchodził również przedstawiciel RUL.